Người đầu tiên không nghĩ rằng chính mình đã góp phần hình thành nên một trong những niềm tự hào của dân tộc Tây Ban Nha, có lẽ là ông chú Eduardo đã nuôi dạy Segovia thời thơ ấu. Và mỗi khi thằng bé khóc cay đắng nhớ mẹ thì ông lại cầm bàn tay nhỏ xíu của cậu gảy lên 6 sợi dây đàn guitare một giai điệu Andalucia ngọt ngào.
Thế kỷ 20, năm mở đầu. Cậu bé Segovia 7 tuổi rời thành phố Linares quê hương đến ở Granada tưng bừng lễ hội, chợ phiên với tiếng đàn của những gã Digan lang thang. Guitare Tây Ban Nha có 6 dây. Mỗi dây hát một tiếng lòng. Chẳng có thứ đồ chơi trẻ con nào quyến rũ Segovia bằng chiếc guitare. Cậu bé thích nằm gối tay trên đống cỏ khô cho ngựa, nhìn trời, nghe các gã trai Digan đánh điệu Tango Flamenco bốc lửa hơn ngồi nếm những thứ bánh bà thím Maria làm trong ngày lễ thánh Pe’dro. Cho đến một ngày Segovia được thấy trong quán rượu vùng ngoại ô Granada nghệ sĩ Almadobar chơi Prelude của Tarrega vĩ đại. Cậu bé đã cười, đã khóc, đã quì xuống hôn bàn tay con người sáng tạo nên những âm thanh thần thánh. Tình yêu âm nhạc của Segovia đã cháy bùng thành ngọn lửa và chỉ tắt lịm cùng với trái tim già nua gần một thế kỷ thổn thức của ông.
Dĩ nhiên, thần tượng của Segovia là Tarrega và Sor. Cậu bé thực sự hạnh phúc khi ngồi giam mình với cây guitare trong căn phòng sát mái nhà, bộn bề những đồ vật cũ, dò dẫm đánh các Etudes và Fantasies của hai nhà soạn nhạc guitare bậc thầy này, say mê, háo hức như lạc vào xứ thần tiên. Thỉnh thoảng từ dưới quảng trường vọng lên qua khung cửa sổ bé xíu tiếng tung hô của công chúng cho một Matador vừa chiến thắng ngoài đấu trường. Như mọi người Tây Ban Nha chân chính, Segovia vô cùng kiêu hãnh về các võ sĩ đấu bò lừng danh của quê hương mình, đâu có biết rằng sau này cả Tây Ban Nha còn kiêu hãnh hơn về cậu. Không phải với một tấm khăn choàng đỏ như lửa, mà với cây đàn guitare biết hát ca, biết bày tỏ, biết rung lên nhưng tiếng tơ thầm kín nhất của tâm hồn.
Tuổi thơ kể cũng êm ả nếu bà thím Maria không thường rầy la: “Thằng bé chẳng chịu học hành tử tế, lớn lên làm gì mà ăn?”. Và dù bà có tròn mắt khủng khiếp khi nghe từ chính miệng cháu: “Sẽ chơi guitare” thì định mệnh đã an bài – Chúa trời đã kết duyên Segovia với Guitare.
Buổi công diễn đầu tiên của Segovia là vào cuối năm 1909 ở “Trung tâm nghệ sĩ” Granada. Thắng lợi vang dội! Ông chú đã phải lau đẫm một chiếc khăn tay những giọt nước mắt sung sướng của bà thím Maria chứng kiến cái cảnh công chúng nồng nhiệt hoan hô cháu bà. Sau đó đến lượt Sevilla. Chàng trai 17 tuổi đã “chiếm đoạt” được trái tim của người thành phố phương Nam này. Họ gọi Segovia là “Tâm hồn thơ của Andalucia”. Từ đây trước mặt Segovia là Madrid – nơi phán xử cuối cùng của những tài năng âm nhạc. Thế nhưng, thủ đô của Tây Ban Nha hết sức lãnh đạm với chàng thanh niên tràn đầy tham vọng. Xưa nay người Tây Ban Nha (và cả thế giới) chỉ xem guitare như thứ nhạc cụ của những quán rượu, hội hè, đường phố… Bởi thế, ý đồ tổ chức một buổi độc tấu guitare trên sân khấu của nhạc viện, nơi chỉ dành cho những bậc thầy tài danh như Granados (piano), Casals (cello),… giới âm nhạc “bác học” ở Madrid cho là một sự ngạo mạn. Làm sao guitare có thể mở ra chiều sâu tình cảm, tư tưởng các tác phẩm của Mozart hay Bach? Ngay Tarrega, một Guitarist lỗi lạc nổi tiếng khắp bán đảo Pyrenees với những Hồi tưởng về Alhambra, Capricio Ả Rập bất hủ, ngay cả Paganini – “Vua Violin” - đã tấn phong Guitare là “hoàng hậu”, mà cũng không làm lung lay được định kiến với guitare như thứ nhạc cụ “xướng ca” dân dã, huống hồ một gã thanh niên mới 20 tuổi! Segovia bị chặn lại trước “cổng thành” Nhạc viện Quốc gia. Chàng trai đi về phía Đông.
Valencia, quê hương của Tarrega (Segovia coi như là quê hương của guitare) chàng trai đã gặp học trò giỏi nhất của Tarrega – Migehl Liobet. Segovia thốt lên: “Không có một guitarist nào bắt tôi phải quên đi những khả năng hạn chế của cây đàn này và lại mở cho tôi thấy những tiềm năng phong phú đến dị thường của nó như ông!”. Thế nhưng, Segovia thực sự ngạc nhiên thấy Liobet chỉ thích biểu diễn trong các tư gia hoặc sân khấu nhỏ. Học trò Tarrega nói: “Phòng hòa nhạc quá mênh mông để đàn Guitare “tràn ngập” được nó. Thính giả phải căng tai nghe – một điều chẳng thích thú gì! Đã vậy không có nhiều những tác phẩm đặc sắc viết cho guitare đủ để hấp dẫn công chúng và giới phê bình”.
Segovia không tin và anh đã làm “tràn ngập” tâm hồn của hơn 1.000 thính giả trong phòng hòa nhạc lớn Palau ở Barcelona. Công chúng hoan hỉ tột độ. Giới báo chí gọi Segovia là “Paganini của Guitare”… Tên tuổi anh bay khắp Tây Ban Nha. Chỉ còn lại Madrid!
Kecada là ông trùm bầu âm nhạc ở Madrid thẳng thừng từ chối Segovia tổ chức những buổi độc tấu Guitare, mặc dù anh đã dâng lên cho ông một loạt thành phố đã bị Guitare – Segovia chinh phục: Sevilla, Barcelona, Malaga, Bilbao… Tuy nhiên, như mọi người thực thông minh, sáng ra Kecada đã nghĩ lại. Ông “cho” Segovia biểu diễn không công ở gian nhỏ của khách sạn Risch. Thành công vang dội đến mức ông trùm bầu nhạc ở Madrid đã lấy hai tay mở tung cánh cửa gian chính của Nhà hát Lớn thủ đô, La Comedia, đón Segovia vào. Ông ta không nhầm! Và Kecada sẽ còn nhớ mãi không khí chiến thắng tưng bừng của ngày hôm ấy. Sân khấu đầy hoa. Người nghe đứng chật hành lang. Đàn bà ném khăn lên người Segovia. Đàn ông vỗ tay, miệng la “bis, bis”. Các bậc mũ cao áo dài trong giới âm nhạc xuýt xoa…
Chàng trai tỉnh lẻ Granada đã đưa cây đàn guitare từ ngoài đường phố “đột nhập” vào các phòng hòa nhạc lớn sơn son thếp vàng của dòng âm nhạc chính thống, lên ngôi cho nó. Sau Madrid, “Guitare – Segovia” chinh phục xong Tây Ban Nha và bây giờ là thế giới.
Trước hết là Pháp, đất nước bên kia dãy Pyrene’es.
Năm 1924, người ta thấy trong nhạc viện Paris một cuộc biểu dương sức mạnh nghệ thuật của “thầy phù thủy Guitare”. Những đại biểu xuất sắc nhất của âm nhạc hiện đại đã bị Guitare – Segovia bắt hồn trong lưới âm thanh huyền diệu bung ra từ 6 dây đàn. Paris rất hạn chế nói đến sự ngạc nhiên! Vậy mà ở các tòa báo và quán café, người ta chỉ bàn về “phép lạ Tây Ban Nha”! Dưới những ngón tay thần của Segovia, guitare đã hát như một cô gái đáng yêu, thổn thức tiếng lòng như một thi sĩ và suy tư như triết gia. Dường như ông không gảy vào dây đàn, mà ve vuốt nó như đang âu yếm người tình. Âm thanh đã đầy vẻ đẹp lại còn có cả “hương vị”! Ấn tượng thật khó diễn tả bằng lời. Cây đàn guitare quen thuộc biến thành một nhạc cụ mới, hấp dẫn công chúng cố đến thật gần sân khấu để nhìn cây đàn và người nghệ sĩ chơi đàn. Không có một hành động kịch. Không có một sự khoa trương. Không vung tay, không lắc đầu. Lối Segovia chơi vô cùng tự nhiên, đơn giản. Đó là khả năng tuyệt diệu lắng nghe chính mình và cây guitare của mình.
Chính ở Paris, Segovia đã chơi Chacone của Bach. Bach trên guitare! Sự kết hợp này với ai có thể là sự lố bịch, ngạo ngược. Nhưng đây lại là Segovia! Ông rất táo bạo đi tới Chacone với một tinh thần đổi mới sâu sắc và khát khao mở rộng vô cùng khả năng của cây guitare. Quan niệm cho rằng guitare là thứ nhạc cụ biểu đạt kém những tư tưởng triết học đã bị Chacone – Segovia phủ nhận hoàn toàn. “Phù thuỷ” Segovia biến hóa cây guitare gần như một violin - Đấy là thiên tài của ông.
Trong cuộc “Đông tiến” chinh phục thế giới, Segovia đã đến tận Nhật. Ông là Guitarist độc tấu đầu tiên đã “chiếm lĩnh” đất nước “mặt trời mọc”. Nhà phê bình Tacahoshi nói: “Segovia không thuộc dạng những nghệ sĩ phô diễn kỹ thuật. Ông là người nghệ sĩ đầy cảm hứng. Nghe đàn Segovia lần đầu tiên tôi hiểu được Beethoven đúng biết chừng nào khi nói: “Guitare thực chất là một dàn nhạc!" Segovia đã sáng tạo một thế giới kỳ diệu của thơ ca và huyền thoại. Tôi tưởng như rằng Chúa trời đã xuống Trái đất!”
Đến đầu những năm 30 thế kỷ 20, Segovia đã bước vào hàng các nhà biểu diễn tài danh bậc nhất: Koussevitzky, Purtwengler, Cortot, Kreisler. Tiếng đàn của ông như cây gậy thần mở tung mọi cánh cửa phòng hòa nhạc, dù đó là Convent – Garden hay Nhà hát Bolshoi…
Bây giờ thì nỗi lo âu của Liobet cho guitare không còn nữa. Segovia đã “dứt” Guitare ra khỏi tay các nhà soạn nhạc hạng hai, trao lại cho những bậc thầy. Hàng loạt các nhà soạn nhạc nổi tiếng cảm hứng tiếng đàn của ông viết riêng cho guitare từ những tiểu phẩm đến concerto, sonata: Scott (Anh), Costelnuovo Tedesco (Achentina), J.Iber (Pháp), C. Pedrel (Achentina), M. Ponce (Mehico). Villa Lobos, nhà soạn nhạc Braxin lỗi lạc, một guitarist sành điệu đã tặng Segovia “concerto cho guitare với dàn nhạc”. Rodrigo hàm ơn cuộc đời bằng một kiệt tác chân chính của nghệ thuật guitare hiện đại; Bản “Fantaisie cho chàng hiệp sĩ cao quí Andres Segovia” v.v… và v.v…
Từ một cây đàn dân gian “đồng nội”, nhờ có Segovia ngày nay guitare đã trở thành một nhạc cụ được phổ biến và yêu thích nhất. Đây không phải một tình yêu thời thượng mà có sức mạnh vĩnh hằng. Hàng triệu người trên trái đất đã đến các phòng hòa nhạc lắng nghe J. William – “Vua guitare” ở Anh, A. Dias ở Venezuela, H. Tomas ở Tây Ban Nha, K. Perkening ở Mỹ, O. Triglia ở Ý… Tất cả đều là học trò Segovia.
Segovia là nhà sư phạm lỗi lạc. Nguyên tắc giáo dục căn bản của ông: Một guitarist trước tiên phải là một người nhạc sĩ. Lẽ nào guitarist chơi Chacone theo bản chuyển soạn (Transereption) của Segovia chỉ cần thế giới tâm hồn hẹp hơn Pianist chơi Chacone theo bản chuyển biên của Busoni?
Cuộc đời Segovia là cuộc kết hôn chung thủy với cây guitare. Tình yêu lao động, khát vọng hoàn thiện không ngừng đã nuôi dưỡng sức quyến rũ ma thuật của Segovia ở tuổi 90(!) trên sân khấu hòa nhạc. Ông được trao tặng vô số phần thưởng danh dự, từng là Viện sĩ Hàn Lâm (cho một Guitarist!), nhưng tình yêu của hàng triệu con người được ông đưa đến một trời nghệ thuật cao quí và thanh khiết với Guitare – Segovia mới là điều ông quí nhất.
Ngày nay, nếu có đến Tây Ban Nha, thăm thành phố Linares bạn sẽ thấy trên đường phố Hose’Antonio ngôi nhà 3 tầng giản dị có một tấm bảng đá hoa viết rằng: “Nơi đây, ngày 21/2/1893 đã ra đời Andres Segovia thiên tài – Người con lỗi lạc của thành phố Linares”.
Segovia từ trần năm 1987.
